Powszechnie znane dopalacze nazywane są fachowo psychoaktywnymi środkami zastępczymi, czyli takimi, które działają podobnie do narkotyków. Funkcjonują również takie pojęcia jak paranarkotyki, narkotyki projektowane, relaksacyjne, środki imitujące działanie narkotyków, smarts albo smarty, środki do celów kolekcjonerskich, de facto służące do odurzania.

Dopalacze mogą być pochodzenia naturalnego – różnego rodzaju susze roślinne podobne do marihuany, a mogą być również środkami syntetycznymi. Działanie dopalaczy na organizm jest różne. Może to być pobudzenie, podniecenie i euforia, ale dopalacze mogą też spowalniać reakcje organizmu i wywoływać stany halucynogenne.

Problem z dopalaczami polega na tym, że ciągle wymykają się one regulacjom prawnym. Producenci nieustannie zmieniają ich skład chemiczny, dodając do nowych mieszanek substancje, które nie znajdują się na liście substancji kontrolowanych. Pomysł na dopalacze wziął się stąd, aby stworzyć środki, które nie są narkotykami, ale tak samo działają. To pozwala na ominięcie prawa i handel tymi środkami na dużą skalę.   

Skutki zażywania dopalaczy

Skutki zażywania dopalaczy są zdecydowanie negatywne. Poza rozpoznanymi skutkami zdrowotnymi (fizycznymi i psychicznymi) istnieją też skutki społeczne. Osoba uzależniona od dopalaczy ma zaburzone relacje społeczne, gorzej funkcjonuje w środowisku zawodowym i w rodzinie. Czasami nie ma z nią kontaktu, jest agresywna i działa nieracjonalnie. Trudno zrozumieć jej zachowanie. Może być ono nieobliczalne w skutkach i stanowić poważne zagrożenie dla otoczenia.

Przez sam fakt, że skład dopalaczy ulega ciągłym modyfikacjom, a opakowania produktów nie zawierają pełnego składu środka, biorca nie ma pewności, jakie będą jego reakcje po zażyciu. Stanowi to również problem dla lekarzy i terapeutów. Medycy i chemicy znają skład narkotyków, natomiast dopalaczy nie zawsze, a czasem wcale. To utrudnia proces leczenia i terapię. Zażywanie dopalaczy o nieznanym składzie chemicznym prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, łącznie z utratą życia. Stwierdzono wiele przypadków śmierci po zażyciu dopalaczy.

W leczeniu zatruć po zażyciu dopalaczy specjaliści często mają do czynienia z uzależnieniem biorcy od wielu różnych substancji. Zjawisko to określa się mianem politoksykomanii – osoba uzależniona jest nie tylko od dopalaczy, ale i narkotyków, alkoholu, leków. To utrudnia leczenie szpitalne oraz terapię. Więcej do przeczytania na https://dezyderata.com/leczenie-uzaleznienia-od-dopalaczy.

W początkowym okresie pojawienia się dopalaczy na polskim rynku (2008-2010) dopalacze zażywali głównie młodzi ludzie (poniżej 20 roku życia). Z czasem zaczęły po nie sięgać osoby starsze, powyżej 30 roku życia. Zażywanie tych substancji psychoaktywnych stanowi  obecnie problem dla ludzi w różnym wieku, nie tylko nastolatków, ale i osób starszych. Nadal jednak biorcami dopalaczy częściej są mężczyźni niż kobiety.

Dopalacze często reklamowane są w Internecie po „tajemniczymi nazwami” jako środki kolekcjonerskie, których się nie zażywa, a tylko kolekcjonuje. Czasem sprzedaje się je pod nazwą nawozów do roślin, które poprawiają ich wzrost i wygląd. Osoby poszukujące dopalaczy doskonale wiedzą, że po tajemniczą nazwą i opisem kryje się coś całkiem innego. Chęć zażycia, spróbowania czegoś nieznanego stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia użytkowników dopalaczy.

Jak dopalacze niszczą organizm?

Dopalacze podobnie jak narkotyki prowadzą do poważnych komplikacji zdrowotnych we wszystkich sferach: biologicznej, psychicznej i społecznej. Zmienia się styl życia osoby uzależnionej od dopalaczy. Całe codzienne funkcjonowanie zaczyna kręcić się wokół zażywania dopalaczy. To prowadzi do zmiany zachowania, sposobu ubierania się, odżywiania, zmieniają się pory snu. Pod wpływem dopalaczy można nie spać nawet kilka dni. Prowadzi to do wyczerpania organizmu, zmęczenia fizycznego, psychicznego, stanów depresyjnych, czasem kończących się aktem samobójstwa.

Osoba uzależniona zaniedbuje obowiązki szkolne, zawodowe i rodzinne. Może pojawić się zanik łaknienia prowadzący do znacznego ubytku masy ciała. Odczuwanie senności cały dzień albo spanie w dzień, a funkcjonowanie w nocy.

Senności towarzyszy apatia do życia. Nic się nie chce poza życiem w stanie odurzenia po zażyciu dopalaczy. Pojawiają się stany lękowe i agresja. Po dopalaczach serce bije szybciej, pojawiają się problemy z krążeniem. Stwierdzono przypadki poważnego kołatania serca, którego rytm prawie rozrywał klatkę piersiową. Kolejnym objawem są uporczywe zawroty głowy, nudności oraz wymioty.

Urojenia i halucynacje to kolejne objawy, jakie stwierdzono  u biorców dopalaczy. Osoba zaczyna reagować na sygnały z urojonego świata, który de facto nie istnieje w doświadczeniu innych ludzi. Zaburzona jest koncentracja i uwaga. Uzależniony zaczyna żyć w swoim świecie podobnie jak osoby chore psychicznie.  

Co grozi za dopalacze?

Od kilkunastu lat, od ok. roku 2009-2010, dopalacze stały się bardzo popularną substancją psychoaktywną. Przed 2010 ich zakup był zupełnie legalny. Po wprowadzeniu ograniczeń prawnych w 2010 handel dopalaczami stał się nielegalny i przeszedł do podziemia (głównie do Internetu).

W wyniku nowelizacji Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadzono kary nawet wielu lat więzienia za nielegalny handel dopalaczami (od 6 miesięcy do nawet 8 lat). Prawo przewiduje również wysokie kary grzywny. Posiadanie znacznej ilości dopalaczy i obrót nimi może skończyć się dla handlarza jeszcze większą karą, 12 lat pozbawienia wolności.

Restrykcje prawne grożą również posiadaczom dopalaczy na własny użytek. W tym wypadku sąd może orzec karę grzywny i ograniczenie wolności na okres 3 lat. Istnieje również możliwość umorzenia postępowania jeżeli użytkownik dopalaczy zażył je w sposób niecelowy, a ich posiadanie było przypadkowe i wynikało z wpływu osób  trzecich.